Na današnji dan

Dogodilo se na današnji dan - 20. jun






1402. - Odigrala se bitka kod Angore (Ankare).
Tatari predvođeni Timorom pobedili su tursku vojsku sa Bajazitom na
čelu.

1791. - Kralj Luj XVI uhvaćen je u
pokušaju bekstva u toku Francuske revolucije.

1819. - Rođen je Žak Ofenbah, francuski
kompozitor i dirigent, poreklom iz Nemačke, tvorac francuske operete.
Napisao je oko stotinu opereta, među kojima su najpoznatije "Lepa
Jelena", "Orfej u paklu", "Plavobradi", i jednu operu "Hofmanove priče".

1819. - Parobrod "Savana" je prvi parobrod
koji je preplovio Atlantski okean.

1837. - Engleska je izdala svoje prve
poštanske marke sa likom kraljice Viktorije.

1837. - Kraljica Viktorija je u
osmanaestoj godini nasledila engleski presto nakon smrti svoga ujaka,
kralja Vilijema IV. Njena vladavina vezana je za uspon i razvoj
britanskog kolonijalnog carstva, pa se to doba u Engleskoj često naziva
viktorijanskim vekom. Vladala je 64 godine (do 1901), a 1876. proglašena
je za caricu Indije.

1895. - Caroline Willard Baldwin postala
je prva žena u svetu koja je dobila titulu doktora nauka. Kod nas je to
bila Ksenija Atanasijević, ali tek 1922. godine.

1902. - Rođen je srpski pisac i diplomata
Marko Ristić, jedan od najaktivnijih u krugu srpskih nadrealista. Posle
završenog Filozofskog fakulteta u Beogradu, između dva svetska rata
izdavao je i uređivao većinu nadrealističkih časopisa, a po okončanju
Drugog svetskog rata, bio je jugoslovenski ambasador u Francuskoj. Dela:
pesme "Od sreće i od sna", "Bez mere", "Nox microcosmica", eseji "Nacrt
za jednu fenomenologiju iracionalnog" (s Kočom Popovićem), "Koje su
pobude i kakvi uspesi školske filozofije", "Smrt fašizmu - sloboda
narodu", "Književna politika", "Ljudi u nevremenu", "Od istog pisca",
"Krleža", "Prostor-vreme", "Politička književnost", "Nacer tiempo",
"Svedok ili saučesnik".

1928. - Na sednici skupštine Kraljevine
Jugoslavije, poslanik Puniša Račić, razdražen zbog lične uvrede, pucao
je na poslanike seljačko-demokratske koalicije iz Hrvatske, pri čemu je
teško ranio Stjepana Radića, koji je kasnije podlegao povredama.

1936. - Američki atletičar Džesi Ovens
postavio je rekord na 100 metara koji je iznosio 10.2 sekunde. Takođe na
današnji dan, ali 1968. godine, atletičar Jim Hines postao je prva
osoba koja je pretrčala 100 metara za manje od 10 sekundi.

1990. - U snažnom zemljotresu koji je
zahvatio Iran, poginulo je 40.000 - 50.000 stanovnika.

Dogodilo se na današnji dan - 21. jun






1633. - Inkvizicija je primorala italijanskog
fizičara i astronoma, Galilea Galileja, da se odrekne svojih učenja i
proglasi ih za zablude. Neposredni povod za to bilo je godinu dana
ranije objavljeno Galileovo delo u kojem je pokušao da svojim
pronalascima potkrepi i dokaže preimućstva Kopernikovog nad Ptolomejevim
sistemom.

1842. - Beograđane koji su došli da vide
predstavu "Apoteoza besmrtnog Karađorđa" Đorđa Maletića, kojom je
trebalo da bude obeležena 25-godišnjica smrti vođe Prvog srpskog
ustanka, na vratima zgrade u kojoj je zakazana premijera zateklo je
obaveštenje: "Po naredbi čestitog paše, zakazana predstava neće se
održati zato što se u njoj mešaju Turci i Srbi". Predstava je prikazana
1847. u Teatru kod jelena i doživela je veliki uspeh.

1855. - Rođen je srpski filolog Pera
Đorđević, predsednik Srpske književne zadruge, član Srpske kraljevske
akademije. Sarađivao je u izdavanju "Rječnika" Vuka Karadžića i izdao
Karadžićeve gramatičke i polemičke spise. Dela: "Teorija književnosti",
studije o sintaksi srpskog jezika "O padežima bez predloga", "O redu
reči u srpskom jeziku".

1881. - Knez Milan Obrenović je srebrnim
budakom obeležio početak gradnje pruge Beograd-Niš, prve u Srbiji, a
prvi putnički voz ka Nišu krenuo je s beogradske železničke stanice 3.
septembra 1884.

1905. - Rođen je Žan Pol Sartr, francuski
filozof i književnik, najizrazitiji predstvanik i vođa francuskog
egzistencijalizma. Najvažnija dela filozofskog karaktera: "Imaginarno",
"Biće i ništavilo", "Egzistencijalizam je humanizam" i dr, romani:
"Mučnina", "Putevi slobode", drame: "Prljave ruke", "Nesahranjeni
mrtvaci"... Nobelovu nagradu za književnost 1964. godine odbio je da
primi.

1913. - Tiny Broadwick je prva žena koja
je skočila padobranom iz aviona.

1945. - Japanske snage na Okinavi (malom
ostrvu između Istočnog kineskog mora i Tihog okeana) predale su se
SAD-u. Ovo ostrvo je od aprila do juna 1945. bilo poprište borbi između
Japana i SAD-a. Kasnije je postalo glavna američka vojno-pomorska i
vazduhoplovna baza na Dalekom istoku koju je američka vojska koristila u
korejskom ratu (1950-1953).

1948. - Dr Peter Goldmark demonstrirao je
LP ploču.

1986. - Heike Drechsler postavila je
svetski rekord u skoku u dalj za žene - skočila je 7,45 metara.

1990. - Američki pevač Little Richard
dobio je svoju zvezdu na Holivudskom bulevaru slavnih.

1991. - Umro je srpski ekonomista Zoran
Pjanić, rektor i profesor Beogradskog univerziteta, predsednik
Ekonomskog saveta jugoslovenske vlade, glavni redaktor "Ekonomskog
leksikona" i "Ekonomske enciklopedije". Dela: "Problem stanovništva u
ekonomskoj teoriji", "Savremene buržoaske teorije vrednosti i cena",
"Teorija cena", "Robna privreda u samoupravnom sistemu", "Samoupravni
privredni sistem".

Dogodilo se na današnji dan -
22. jun





1675. - Čarls II osnovao je Kraljevsku
opservatoriju u Griniču.

1815. - Napoleon je posle poraza kod
Vaterloa, po drugi put abdicirao.

1826. - Rođen je srpski pisac Timotej
Atanacković, poznat kao Bogoboj Atanacković, jedan od obnovitelja srpske
proze posle okončanja ropstva pod Turcima. Tokom studija u Beču,
upoznao je Vuka Karadžića, Branka Radičevića, Đuru Daničića i postao
oduševljeni pobornik Karadžićevih reformi. Aktivno je učestvovao u radu
Majske skupštine u Sremskim Karlovcima 1848. Bio je jedno vreme sekretar
episkopa bačkog Platona Atanackovića. Dela: roman "Dva idola",
pripovetke "Bunjevka", "Darak", "Srpkinja".

1898. - Rođen je Erih Marija Remark,
nemački književnik, veliki protivnik nacizma i rata. Proslavio se svojim
prvim romanom, "Na Zapadu ništa novo" (1929), u kojem je realistički i
sa potresnim humanizmom prikazao jedno razdoblje Prvog svetskog rata
(ova knjiga je, kao i Remarkove druge knjige, bila zabranjena u
Nemačkoj). Ostala dela: "Povratak", "Tri ratna druga", "Trijumfalna
kapija", "Iskra života"...

1905. - Na inicijativu redakcija Srpskog
književnog glasnika "Dela" i "Nove iskre", održana je konferencija na
kojoj je osnovano "Srpsko Književničko društvo", sa sedištem u Beogradu
koje je trebalo da ima redovne i počasne članove. Na ovoj konferenciji,
za predsednika je izabran Simo Matavulj, a za sekretara Jovan Skerlić.

1911. - Kralj Džordž V, sin Edvarda VII iz
dinastije Saks-Koburg-Gota krunisan je za kralja Engleske. Vladaće do
1936. godine, ali bez aktivne političke uloge.

1941. - Povodom napada Nemačke na ŠSR u
Drugom svetskom ratu, Centralni komitet Komunističke partije Jugoslavije
uputio je proglas narodima Jugoslavije da se pripreme za ustanak protiv
nacističkih okupatora.

1970. - Američki predsednik Nikson
potpisao je 26. amandman, kojim je starosna granica za pravo glasa
smanjena na 18 godina.

1981. - Mark Dejvid Čepman proglašen je
krivim za ubistvo Džona Lenona.

1981. - Teniser Džon Mekinro napravio je
skandal svojim sramnim ponašanjem na turniru u Vimbldonu.

Dogodilo se na današnji dan - 23. jun






1775. - Održana je prva regata - takmičenje u
veslanju i jedrenju - na Temzi u Engleskoj.

1785. - Turska vojska skadarskog vezira
Mahmud paše Bušatlije prodrla je u Cetinje, gde paša nije poštedeo ni
manastir koji je krajem 15. veka sagradio Ivan Crnojević, prema predanju
njegov predak (Bušatlije su poturčenjaci). Manastir u kojem je bila
prva štamparija Južnih Slovena, obnovio je 1786. vladika Petar Petrović
Njegoš. U njoj su od 1493. štampane ćirilične knjige, uključujući
"Oktoih prvoglasnik".

1860. - Osnovana je Tajna služba SAD-a.

1862. - Turska artiljerija je s
Kalemegdana bombardovala beogradsku varoš, posle čega su dobrovoljci iz
Srbije i drugih srpskih krajeva pohrlili u odbranu Beograda. Legijom u
kojoj je pola dobrovoljaca bilo iz Vojvodine, komandovao je pesnik
Vladislav Kaćanski. Kad je s političkim rešenjem krize Legija
raspuštena, deo vojvođanskih dobrovoljaca ostao je u Beogradu i stupio u
srpsku vojsku.

1868. - Christopher Latham Sholes
patentirao je kucaću mašinu.

1938. - Na Floridi je otvoren
"Marineland", prvi akvarijum u SAD-u.

1944. - Nemački književnik Tomas Man dobio
je državljanstvo SAD-a.

1956. - Gamal Abdel Naser izabran je za
predsednika Egipta.

1975. - Roker Alis Kuper pao je sa bine na
koncertu u Vankuveru; prilikom pada je polomio šest rebara.

1985. - Zbog eksplozije bombe u Boinigu
747 Air India, avion se srušio blizu Irske, prilikom čega je nastradalo
329 putnika.

1989. - Održana je premijera film
"Betmen".

1999. - Pentagon je procenio da je na
teritoriji Jugoslavije ostalo oko 11.000 neeksplodiranih delova kasetnih
bombi koje je tokom 79 dana napada izbacila avijacija NATO.

Dogodilo se na današnji dan - 24. jun





- Danas je praznik Sveti apostoli Vartolomej i
Varnava. Sveti apostol Vartolomej, jedan od dvanaest velikih apostola,
propovedao je Jevanđelje sa svetim Jovanom Bogoslovom i apostolom
Filipom. Propovedali su najpre u Aziji, a potom u Indiji i Jermeniji. U
Jeropolju, ovi apostoli su umrtvili ogromnu zmiju koju su neznabošci
obožavali i držali u hramu. Ne shvatajajući njihovo delo, neznabošci su
ih osudili i razapeli na krst. Upravo tada se desio snažan zemljotres, a
prestrašeni ljudi, misleći da ih Bog kažnjava zbog ovih mučenika,
skinuli su ih sa krsta, ali apostol Filip već beše izdahnuo. Vartolomej
je preživeo i otišao potom u Indiju, gde je preveo Matejevo jevanđelje
na indijski jezik. U Albanopolju jermenskom ubio ga je carev brat
Astijag. Episkop Agaton sahranio ga je u hram, a kasnije su mošti ovog
sveca prenesene u Benevent, pa u Rim. Sveti apostol Varnava, jedan je od
sedamdesetorice, zvao se prvo Josif, ali su ga apostoli nazvali Varnava
- Sin Utehe. U vreme Halkidonskog sabora, čudesno se saznalo za njegov
grob. Posle otkrivanja čudesnih moštiju, Kiparska crkva je, kao
apostolska, proglašena samostalnom. Zato se ovaj događaj javljanja
apostola Varnave vezuje za autokefalnost Kiparske crkve.

1314. - Odigrala se bitka kod
Bannockburn-a, nakon koje je Škotska dobila nezavisnost od Engleske.

1441. - Henri VI je osnovao prestižni
koledž Iton. U početku je Iton bio mesto za školovanje studenata iz
engleskih aristokratskih porodica, a posle Drugog svetskog rata,
laburistička vlada omogućila je školovanje na ovom koledžu i siromašnim
studentima, dodeljujući im stipendije.

1793. - Usvojen je prvi republikanski
ustav u Francuskoj.

1822. - Formirano je prvo beogradsko
obščestvo (opština). To je bilo neophodno jer su u Beograd, posle Drugog
srpskog ustanka, počeli da se vraćaju trgovci i zanatlije čija je
delatnost zahtevala određenu upravu. Obščestvo je biralo varoškog kneza,
a knez Miloš Obrenović imenovao je policajce i kmetove.

1894. - Umrla je srpska slikarka
Vilhelmina Mina Karadžić-Vukomanović, ćerka Vuka Karadžića, jedna od
prvih srpskih likovnih umetnica. Osim toga što se bavila slikanjem,
prevodila je na nemački jezik srpske narodne pripovetke i napisala
"Putovanje po Srbiji" i "Uspomene na Branka Radičevića". Bila je udata
za profesora književnosti na Liceju u Beogradu - Aleksu Vukomanovića.

1894. - Doneta je odluka da se Olimpijske
igre održavaju svake četvrte godine.

1911. - Džon Mekdermot postao je prvi
Amerikanac koji je osvojio US open turnir u golfu.

1912. - Na Olimpijske igre u Stokholmu
otputovala je prva srpska olimpijska ekipa - atletičari Dušan Milošević i
Dragutin Tomašević. Time je ozvaničeno članstvo Srbije u Međunarodnom
olimpijskom komitetu, čiji je član postao Svetomir Đukić.

1930. - Prvi put je radar zabeležio let
aviona.

1940. - Jugoslavija je uspostavila
diplomatske odnose sa ŠSR-om.

1960. - Jugoslavija, Grčka i Turska
raspustile su Balkanski savez, zasnovan na Ugovoru o savezu, političkoj
saradnji i uzajamnoj pomoći zaključenom na Bledu 8. avgusta 1954.

1963. - U Londonu je održana prva
demonstracija novog kućnog uređaja - video-rikordera.
1986. - Umro je srpski pisac Miroslav
Antić, "večiti dečak" srpske literature, izuzetan liričar i inventivan
dečji pesnik, koji je u svoje pesme uneo kolorit jezika banaćanskih
seljaka. Za 35 godina stvaralaštva objavio je više od 30 knjiga i radio
na filmskim projektima "Sveti pesak" i "Doručak s đavolom". Dela: zbirke
pesama "Ispričano za proleća", "Plavo nebo", "Roždestvo tvoje", "Psovke
nežnosti", "Garavi sokak", "Koncert za 1001 bubanj", "Kikinda", pesme
za decu "Plavi čuperak", "Poslednja bajka", Nasmejani svet", "Šašava
knjiga", "Prva ljubav", "Svašta umem", radio drame "Otužni marš",
"Povečerje"

Dogodilo se na današnji dan - 25. jun






1903. - Rođen je Džordž Orvel (pravo ime Eric
Blair), engleski književnik, protivnik imperijalizma. Dao je ostavku na
državnu službu u Indiji i bio ranjen u španskom građanskom ratu, boreći
se na strani republikanaca. Napisao je više dela, od kojih su
najpoznatiji satirični romani "Životinjska farma" i "1984".

1924. - Rođen je Sidni Lumet, jedan od
najistaknutijih američkih filmskih reditelja. Sin je poznatog glumca,
pisca i reditelja Baruha Lumeta (rođenog u Varšavi). U filmskoj
umetnosti oprobao se najpre kao glumac - već u petoj godini, a u
jedanaestoj je debitovao na Brodveju. Godine 1947. osnovao je jedan od
brodvejskih teatara, kada potiskuje svoje glumačke ambicije zarad
režije. Posle dve decenije pozorišne glume i režije, angažuje ga
televizija, na kojoj 1951. samostalno realizuje oko 50 programa poznate
serije "Opasnost". Šest godina kasnije, snima svoj prvi film, "Dvanaest
gnevnih ljudi", koji naznačuje prelazak na "veliki ekran", ali se s
vremena na vreme ipak vraća televiziji, a naročito pozorištu. Mnogi
njegovi filmovi dobitnici su najvećih priznanja na međunarodnim
festivalima i filmskim akademijama ("Dvanaest gnevnih ljudi", "Dugo
putovanje u noć", "Čovek iz zalagaonice", "TV mreža", "Serpiko" i dr.).
Poštovan je, ali ne baš i mnogo voljen od svojih (kada je snimio "TV
mrežu", neki kritičari su pisali: "Ujeda ruke koje su ga hranile").

1925. - U Užice je uz veliko slavlje
stigao prvi voz, popularno nazvan Ćira. Izgradnju pruge između Vardišta i
Užica počela je Austrougarska, odmah po okupaciji Srbije 1915.
Projektovali su je austrougarski inženjeri, a u surovim uslovima gradili
ratni zarobljenici Italijani i Rusi. "Ćira" je prestao da saobraća
1974, kad su u Jugoslaviji ukinute i mnoge druge pruge uskog koloseka.

1929. - Američki predsednik Huver odobrio
je početak izgradnje Boulder Dam-a, kasnije Hoover Dam (Huverova brana).
To je najviša betonska brana u SAD-u, na reci Kolorado, visoka 221,5m i
duga 380m. Uzvodno od brane nalazi se veštačko jezero Mid. Brana je
građena u periodu od 1931. do 1936. godine.

1950. - Izraelska nacionalna
avio-kompanija El Al počela je sa radom.

1950. - Severna Koreja napala je Južnu
Koreju. U ovom ratu je prvi put u istoriji došlo do oružane intervencije
OUN u cilju suzbijanja agresije. Rat nije doveo ni do ujedinjenja ni do
odlučujuće pobede zaraćenih strana, a primirje je potpisano tek 1953.
godine.

1959. - ŠSR je predložio uspostavljanje
denuklearizovane zone na Balkanskom poluostrvu i u Jadranskom moru.

1961. - Iračke vlasti izjavile su da
Kuvajt smatraju delom svoje teritorije.

1966. - Jugoslavija i Vatikan obnovili su
diplomatske odnose. Protokolom koji je potpisan, vlada SFRJ "garantuje
katoličkoj crkvi u Jugoslaviji slobodno vršenje verskih poslova i
verskih sloboda." Protokol predstavlja prvi sporazum Vatikana sa jednom
socijalističkom zemljom.

1969. - Odigran je najduži teniski meč u
istoriji Vimbldona. Pančo Gonzales pobedio je Čarlsa Pasarela u meču
koji je trajao 5 sati i 12 minuta.

1975. - Mozambik je dobio nezavisnost od
Portugala.

1989. - U SAD-u je izašao prvi poštanski
žig posvećen homoseksualcima.

1991. - Slovenija i Hrvatska proglasile su
nezavisnost od SFRJ.

Dogodilo se na današnji dan - 26. jun





1690. - Patrijarh srpski Arsenije III
Čarnojević je - posle poraza Austrijanaca u ratu s Turcima, u kojem je
kao saveznik Beča predvodio Srbe - na Kalemegdanu u Beogradu održao
Sabor srpskih episkopa i sveštenstva s obeju strana Save i Dunava.
Patrijarh je tih dana, posredstvom episkopa Isaija Đakovića, pregovarao s
austrijskim carem Leopoldom I o prelasku preko Save i Dunava i Srbi su
prešli dva dana pre nego što su Turci ponovo zauzeli Beograd. Idući na
sever, naselili su se u oko 50 mesta u Vojvodini i Ugarskoj, uključujući
Sent Andreju, najseverniju tačku srpskog rasejanja.

1869. - Rođen je srpski geolog i
paleontolog ruskog porekla, Vladimir Dimitrijevič Laskarev, specijalista
svetskog glasa za kenozojske periode, posebno za neogen i kvartar,
profesor Univerziteta u Odesi i Beogradu, član Srpske akademije nauka.
Objavio je oko 40 radova, uglavnom o neogenim i kvartarnim naslagama
srpskih terena, s prikazom i analizom njihove fosilne faune i tektonike,
i o kongerijskim slojevima i njihovom značaju za tektoniku. Dela:
"Fauna Buglovskih slojeva Volinije", "Geološka ispitivanja u
jugozapadnoj Rusiji", "O stratigrafiji kvartarnih naslaga Vojvodine", "O
ekvivalentima gornjeg sarmata u Srbiji".

1876. - S Beogradske tvrđave skinuta je
turska zastava, koja se četiri veka vijorila nad gradom. Tri meseca
ranije, Turci su morali da predaju ključeve Beograda srpskom knezu
Mihailu Obrenoviću, ali je na Beogradskoj tvrđavi pored srpske ostala
turska zastava.

1877. - Posle "devet krvavih dana" borbe
između Nikšića i Spuža, Crnogorci su potukli Turke koje je predvodio
zapovednik Skadra Sulejman paša, posle čega se Sulejman, s gotovo
prepolovljenim snagama, povukao u Skadar. Bila je to značajna pobeda u
oslobodilačkom ratu koji su Srbija i Crna Gora vodile protiv Otomanskog
carstva od 1876. do 1878.

1881. - S dozvolom srpskog kneza Milana
Obrenovića - razočaranog politikom Rusije - potpisana je Tajna
konvencija Srbije i Austrougarske, koja je tražila velike ekonomske
povlastice u Srbiji. Posle austrijskih izjava da se ne protive širenju
Srbije na jug, ministar finansija Čedomilj Mijatović je, bez znanja
premijera Milana Piroćanca, zaključio konvenciju kojom je Srbija
dovedena u poluvazalni položaj. Taj dokument vezuje se i za nastojanje
kneza Milana da obezbedi dinastička prava Obrenovića. On se 1882.
proglasio kraljem, a Srbiju je proglasio kraljevinom.

1905. - Umro je srpski pisac Janko
Veselinović, realista i romantik narodnjak, prevashodno slikar
mačvanskog sela, koje je opisivao s mnogo ljubavi, idealizujući njegov
patrijarhalni život. Odlično je poznavao srpski jezik i vešto ga
koristio u romanima, pripovetkama i pozorišnim komadima. Dela: romani
"Hajduk Stanko", "Junak naših dana", "Borci", zbirke pripovedaka "Slike
iz seoskog života", "Od srca srcu", "Rajske duše", "Zeleni vajati",
"Male priče", "Seljanka", pozorišna igra s pevanjem "Đido" (s Dragomirom
Brzakom), komad "Potera" (s Čiča-Ilijom Stanojevićem).

1917. - Posle smrtne presude vojnog suda, u
Prvom svetskom ratu su na Solunskom polju streljani generalštabni
pukovnik srpske vojske Dragutin Dimitrijević Apis i majori Ljubo Vulović
i Rade Malobabić, osuđeni kao organizatori atentata na regenta
Aleksandra Karađorđevića. Prilikom revizije Solunskog procesa 1953,
utvrđeno je da su "atentat" inscenirali sam Aleksandar i Radikalna
stranka, i svi osuđeni su rehabilitovani. Apis je uhapšen na Solunskom
frontu u decembru 1916. kao pripadnik tajne organizacije "Ujedinjenje
ili smrt", poznate i kao "Crna ruka", koju je s nekoliko drugova osnovao
1911. radi rušenja Otomanskog carstva i Austrougarske i ostvarenja
narodnog ideala - ujedinjenja srpstva. Kao načelnik obaveštajnog
odeljenja Glavnog generalštaba srpske vojske, povezao se s
nacionalnoslobodilačkim pokretima i organizacijama Srba van Srbije. Bio
je glavni inspirator oficirske zavere i ubistva kralja Aleksandra
Obrenovića i kraljice Drage Mašin 1903, čime je odlučujuće doprineo da
se na srpski presto vrati dinastija Karađorđević.

1924. - Posle osam godina okupacije,
američke trupe su napustile Dominikansku Republiku.

1945. - U San Francisku su predstavnici 50
zemalja, uključujući Jugoslaviju, potpisali Povelju o osnivanju UN,
koja je stupila na snagu 24. oktobra 1945.

1960. - Somalija je dobila nezavisnost od
Velike Bitanije, a Madagaskar od Francuske.

1964. - Rodila se kineskinja Zeng Jinlian,
najviša žena na svetu - visoka čak 2,46 metara.

1966. - Jugoslavija je pristupila GATT-u
(Opštem sporazumu o carinama i trgovini), nakon što se 2/3 članica ovog
Ugovora izjasnilo za prijem. GATT je predstavljao značajan činilac u
svetskoj trgovinskoj politici kroz utvrđivanja opštih principa i pravila
trgovine, kao i utvrđivanja osnovnih načela carinske politike.
1978. - Lansiran je prvi okeanografski
satelit - SEASAT 1

Dogodilo se na današnji dan - 27. jun






1550. - Rođen je Šarl IX, francuski kralj koji
je vladao (1560-1574) pod jakim uticajem svoje majke Katarine Mediči.
Za vreme njegove vladavine, počeli su između hugenota i katolika
versko-građanski ratovi, koji su trajali 1562-1598. Po nagovoru majke i
katoličkog vođe vojvode od Giza, odobrio je pokolj hugentota u tzv.
Vartolomejskoj noći (1572), što je još jače rasplamsalo verske sukobe.

1693. - U Londonu je objavljen prvi
časopis za žene - "The Ladies' Mercury".

1806. - Englezi su okupirali Buenos Ajres.

1877. - Ruske snage su prešle Dunav u ratu
protiv Otomanskog carstva, u kojem su se na strani Rusije borile Srbija
i Crna Gora. Rat je okončan pobedom Rusije, ali su potom Srbija i Crna
Gora, na račun favorizovane Bugarske, oštećene Sanstefanskim mirom 1878,
koji je donekle izmenjen iste godine na Berlinskom kongresu. Srpski
nacionalni interesi ipak su ponovo povređeni - područje Starog Vlaha ili
Raška oblast (prema turskoj administrativnoj podeli, Novopazarski
sandžak) dato je na upravu Otomanskom carstvu, a Austrougarskoj pravo da
okupira Bosnu i Hercegovinu, čime je sprečeno ujedinjenje srpskih
zemalja i izlazak Srbije na more.

1882. - Mesto Topola u Šumadiji, koje je u
podnožju Oplenca osnovao vođa Prvog srpskog ustanka Karađorđe,
proglašeno je varošicom. Karađorđe je 1781. tu podigao kuću s više
pomoćnih zgrada, koju je na početku ustanka uništio beogradski dahija
Kučuk Alija. Na istom mestu, Karađorđe je 1805. podigao novu kuću s
pomoćnim zgradama i sve ogradio palisadom. Tako je Topola postala
utvrđeno naselje, uz koje su počele da niču i druge kuće.

1908. - Okončana je "bombaška afera"
uperena protiv crnogorskog kneza Nikole I Petrovića. Naziv je dobila po
tome što je grupa studenata nabavila bombe u nameri da se, kako se
tvrdilo, obračuna s knezom. Zavera je otkrivena i pred sud su izvedena
52 protivnika autokratske kneževe vlasti. Četvorica su osuđena na smrt, a
ostali na tri do 20 godina zatvora.

1940. - Sovjetski Savez je ponovo uveo
Gregorijanski kalendar.

1950. - U Jugoslaviji je donet "Osnovni
zakon o upravljanju državnim privrednim preduzećima i višim privrednim
udruženjima od strane radnih kolektiva", kojim je uvedeno radničko
samoupravljanje. Taj sistem je u početku imao dobre rezultate, ali je
kasnije ispoljio mnoštvo slabosti - pre svega zbog ignorisanja tržišnih
mehanizama i uspostavljanja komplikovane procedure sporazumevanja i
dogovaranja privrednih subjekata - i doživeo je kraj krvavim raspadom
druge Jugoslavije.

1955. - U Ilinoisu je donet prvi zakonski
akt koji je regulisao obavezu vozača da prilikom vožnje budu vezani
pojasom.

1977. - Džibuti je dobio nezavisnost od
Francuske.

1986. - Na sprovedenom referendumu, Irci
su podržali zabranu razvoda braka.

1990. - Književnik Salman Ruždi, kojeg je
Iran osudio na smrt, priložio je 8600$ žrtvama zemljotresa u ovoj
zemlji.

Dogodilo se na današnji dan - 30. jun







1859. - Charles Blondin postao je prvi čovek
koji je prešao preko Nijagarinih vodopada, hodajući po zategnutom užetu.

1876. - Srbija i Crna Gora objavile su rat
Otomanskom carstvu, jer nisu mogle da ostanu ravnodušne kad je
neodrživo stanje pod Turcima izazvalo ustanak u Hercegovini, Bosni,
Starom Vlahu, tj. Raškoj oblasti (Novopazarski sandžak, prema turskoj
adminstrativnoj podeli), i Polimlju. Smatralo se da će ulazak Srbije u
rat biti uvod u opšti ustanak na Balkanu, ali se to nije dogodilo, jer
je na intervenciju velikih sila rat završen, a na Berlinskom kongresu
1878. i Srbija i Crna Gora međunarodno su priznate kao nezavisne
države.

1893. - Otkriven je plavobeli dijamant,
nazvan Excelsior, od 995 karata.

1894. - Koreja je proglasila nezavisnost
od Kine.

1913. - Iznenadnim noćnim napadom bugarske
Četvrte i Pete armije na srpske položaje, čime je izazvan Drugi
balkanski rat, počela je Bregalnička bitka, okončana 9. jula 1913.
potpunim slomom Bugara. Posle ogorčenih borbi na Ovčem polju, Prva i
Treća srpska armija i Crnogorska divizija u protivnapadu su potisle
Bugare preko reke Bregalnice i probile njihov front na Rajčanskom ridu.
Srpski gubici iznosili su oko 16.600 ljudi, a bugarski više od 20.000.
Na napad protiv dotadašnjeg saveznika u borbi protiv Otomanskog carstva,
koje su zajedno proterali s Balkana, Bugarsku su podstakle Nemačka i
Austrougarska, jer Berlinu i Beču nisu bili u interesu jačanje Srbije i
sloga balkanskih država. U rat na strani Srbije uključile su se Grčka i
Rumunija. Posle poraza, Bugarska je kapitulirala, a mirovnim ugovorom u
Bukureštu 10. avgusta 1913, utvrđene su nove granice između balkanskih
država.

1936. - Objavljen je roman Margaret Mičel
"Prohujalo s vihorom", koji se bavi američkim građanskim ratom sa
stanovišta stare buržoazije nazadnog američkog Juga. Delo je steklo
ogromnu popularnost širom sveta, prevedeno je na mnoge jezike i
filmovano 1937. godine.

1938. - Umro je srpski pisac, pozorišni
kritičar i diplomata Milan Rakić, reformator stiha i veliki znalac
jezika, član Srpske kraljevske akademije, predsednik srpskog Pen kluba.
Posle završenih studija prava u Parizu, radio je u Beogradu kao
činovnik, a od 1904. bio je u diplomatskoj službi. Pojavio se 1903.
zbirkom "Pesme" kao potpuno izgrađen pisac, misaon i osećajan, pesnik
unutarnjih nemira i sukoba čiji pesimizam predstavlja plod dubokog
razmišljanja o prolaznosti sveta. Objavio je 1912. zbirku "Nove pesme" i
1936. "Pesme". Pedesetak pesama, koliko je ukupno napisao, odlikuje se
elegancijom i savršenstvom forme i spada u vrh srpske lirike 20. veka;
među najčuvenijima su: "Na Gazimestanu", "Jefimija", "Dolap",
"Simonida", "Napuštena crkva", "Orhideja", "Ljubavna pesma"; Rakićeve
pozorišne kritike izraz su velike kulture i pouzdanog suda.

1940. - Prvi put je izašao popularni
crtani strip Dejla Mesika - "Brenda Star".

1962. - Države Ruanda i Burundi stekle su
nezavisnost.

1966. - Rođen je bokser Majk Tajson. Pored
mnogobrojnih skandala u privatnom, ali i profesionalnom životu
(odgrizao je u ringu uvo Ivanderu Holifildu), ostaje upamćen kao
najmlađi osvajač titule svetskog prvaka u najprestižnijoj, teškoj
kategoriji. Tada je imao samo 20 godina i 144 dana.

1969. - Derek Klejton iz Australije
postavio je rekord u maratonu - 2:08:34.

1975. - Popularna pevačica Šer udala se za
Grega Almana, samo četiri dana posle razvoda od Sonija Bona.

1987. - Švedski atletičar Patrik Sjoberg
postavio je novi rekord u skoku uvis.

Dogodilo se na današnji dan -
3. jul







1806. - Majkl Kins (Michael Keens) izložio je
prvu kultivisanu jagodu.

1819. - Otvorena je prva štedionica u
SAD-u.

1883. - U Pragu je rođen Franc Kafka,
pisac beznađa, očaja ili apsurda, pisac uprkos samom sebi, kako ga
neretko nazivaju, jedan od najznamenitijih ali i najtajanstvenijih i
najkontroverznijih predstavnika moderne proze. Živeći neprekidno u
egzistencijalnoj zebnji, stvorio je značajno delo o opštoj nesigurnosti i
ugroženosti čoveka, služeći se prevashodno postupkom groteske,
paradoksa i fantastike. U svim njegovim pripovetkama i romanima
usamljeni čovek bačen je u svet u kojem vlada obrnuta logika, tj.
paradoks. Neki teoretičari i književni kritičari pribegavaju
sociološko-istorijskom tumačenju Kafkinih dela, mnogi ih tumače
biografski, odnosno psihološki, mada ima i onih (Maks Brod recimo) koji
delu pristupaju sa religijsko-mitološkog stanovišta, kao i onih koji se
drže tzv. imanentnog čitanja, tj. samog teksta, zanemarujući pri tom
spoljašnje okolnosti. Kao malo koje delo svetske književnosti pre i
posle Kafke, delo ovog pisca u celini je prožeto snažnim osećajem
straha, krivice, beznađa, očaja i verom u goru budućnost (kod Kafke može
biti samo gore, boljeg naprosto nema, svaki ishod je nužno rđav!). Pa
ipak, budući artikulisan u delu, čini se da je sav taj očaj nadišao
samog sebe. Kafka je testamentom odredio da se njegova neobjavljena dela
spale, ali Maks Brod, njegov prijatelj i izvršilac testamenta, nije ga
poslušao, tako da je veći deo Kafkinog opusa štampan posthumno. Dela:
romani "Proces", "Zamak", "Amerika", pripovetke "Preobražaj", "Jazbina",
"U kažnjeničkoj koloniji", "Presuda", "Prolaznici koji trče"...

1898. - Joshua Slocum završio je prvu solo
plovidbu oko sveta.

1947. - U Njujorku je 252.288 ljudi prošlo
kroz Grand Central Station, čime su oboreni svi dotadašnji rekordi.

1950. - Odigrao se prvi krvavi sukob snaga
SAD-a i Severne Koreje u Korejskom ratu.

1971. - U Parizu je umro roker i frontmen
grupe "The Doors" - Džim Morison.

1972. - U saobraćaj je predata deonica
Valjevo-Užice na pruzi Beograd-Bar. Cela pruga puštena je u redovan
saobraćaj u maju 1976.

1982. - Martina Navratilova porazila je
Kris Evert Lojd u finalu Vimbldona.

1983. - U Beogradu je završeno šesto
zasedanje Konferencije UN za trgovinu i razvoj (UNCTAD).

1988. - SAD su oborile iranski putnički
avion iznad Golfskog zaliva, prilikom čega je nastradalo 290 putnika.

1989. - Film "Betmen" postavio je rekord u
ostvarenoj zaradi. Za samo deset dana prikazivanja, zarađeno je 100
miliona dolara.

Dogodilo se na današnji dan - 13. jul







1839. - U Beogradu su održani izbori za prve
gradske opštine. Ukazom o "Ustrojaniju obština", sve opštine u Srbiji
podeljene su u tri klase - prvoj je pripadao Beograd, drugoj okružne i
druge varoši, a trećoj seoske opštine. U Beogradu su birana 32 člana
gradske opštine - "najčestitija, najrazumnija i najpravdoljubivija" -
koji su dužnost obavljali besplatno.

1878. - Završen je Berlinski kongres, na
kojem je revidiran Sanstefanski mirovni ugovor, zaključen posle
rusko-turskog rata. Odlukama Berlinskog kongresa Srbiji su priključeni
Niški, Pirotski, Toplički i Vranjski okrug, a Crnoj Gori gradovi Nikšić,
Podgorica, Kolašin, Bar i Ulcinj. Austrougarskoj je dato pravo da
okupira Bosnu i Hercegovinu i da drži garnizon u Starom Vlahu, tj.
Raškoj oblasti (Novopazarski sandžak, prema turskoj administrativnoj
podeli), a Velikoj Britaniji da okupira Kipar. Kavkaz je pripao Rusiji, a
Rumunija je postala nezavisna.

1894. - Rođen je Isak Emanuilovič Babelj,
ruski književnik. Počeo je objavljivati priče 1916. u časopisu Maksima
Gorkog "Letopis". U Oktobarskoj revoluciji služio je u Prvoj konjičkoj
armiji Buđonija i, nadahnut time, objavio zbirku priča "Crvena konjica",
u kojima sugestivno slika revolucionarna zbivanja i mnogostruko
psihički osvetljava njihove junake. Zbirke "Priče iz Odese" i drame
"Zalazak" i "Marija" pokazuju najbolje odlike njegove proze, duboko
poimanje psihe obespravljenih i suptilno poznavanje jevrejskog života,
naravi i običaja. Napisao je i scenario za film "Lutajuće zvezde".
Godine 1937. zatvoren je u koncentracioni logor, gde je i umro, a
posthumno je rehabilitovan 1956. godine.

1898. - Guglielmo Marconi patentirao je
radio.

1908. - U Londonu su otvorene četvrte
moderne Olimpijske igre.

1930. - U glavnom gradu Urugvaja
Montevideu počelo je prvo Svetsko fudbalsko prvenstvo na kojem je u
konkurenciji 13 ekipa pobedila reprezentacija zemlje domaćina.
Jugoslovenska reprezentacija (koja je bila sastavljena samo od
beogradskih igrača, jer su klubovi iz Zagreba, Sarajeva i Subotice
bojkotovali nacionalni tim) osvojila je treće mesto, iza Argentine,
postavši najbolje plasirana reprezentacija izvan Južne Amerike.

1941. - U Crnoj Gori je u Drugom svetskom
ratu izbio opšti narodni ustanak protiv italijanskih okupatora.
Istovremeno su napadnuti gotovo svi okupatorski garnizoni i
karabinjerske stanice i vrlo brzo je oslobođena bezmalo cela Crna Gora,
izuzev nekoliko većih gradova. Posle rata, 13. jul je proglašen za Dan
ustanka naroda Crne Gore protiv okupatora.

1978. - BBC je zabranio emitovanje pesme
Sex Pistolsa "No One is Innocent".

1978. - Walter Poenisch okončao je svoj
podvig: preplivao je 207 km od Kube do Floride.

1984. - Sergej Bubka postavio je rekord u
skoku s motkom, preskočivši 5,89 metara.

1994. - Firme iz Jugoslavije i Danske
povukle su iz Alžira osoblje ugroženo napadima islamskih terorista.

Dogodilo se na današnji dan - 14. jul






1789. - Parižani su zauzeli i razorili
zloglasnu tvrđavu i zatvor Bastilju. Danas je na mestu Bastilje zasađen
park, a današnji dan uzima se kao početak Francuske revolucije i u
Francuskoj se slavi kao državni praznik.

1901. - U Beogradu je svečano otvoreno
prvo radničko pozorište u Srbiji. Predstave su izvođene u kafani
"Radnička kasina", na uglu Dečanske i Skopljanske ulice (sadašnja
Nušićeva).

1902. - U Sarajevu je, radi širenja
prosvete, srpske nacionalne svesti i privednog jačanja Srba u Bosni i
Hercegovini, osnovano srpsko kulturno-prosvetno društvo "Prosvjeta",
koje je imalo veliki broj članova i donatora i raspolagalo znatnom
imovinom. Zahvaljujući potpori "Prosvjete", prve generacije srpskih đaka
i studenata iz BiH masovnije su počele da se školuju prema tadašnjim
evropskim standardima. Društvo je otvorilo veliki broj čitaonica,
štampalo niz popularnih knjiga radi prosvećivanja naroda, a u Sarajevu
je otvorilo veliku Centralnu biblioteku. U "Prosvjeti" su bili aktivni
mnogi značajni Srbi iz BiH, uključujući Aleksu Šantića, Petra Kočića,
Vasilja i Šćepana Grđića, Đorđa Pejanovića, Pera Slijepčevića.
"Prosvjetu" su zabranjivale austrougarske vlasti, ustaška Nezavisna
Država Hrvatska, ali i jugoslovenske vlasti 1949.

1918. - Rođen je Ingmar Bergman, švedski
pozorišni i filmski reditelj. Tretirao je etičke probleme savremnog
čoveka s prefinjenim lirizmom i realizmom koji je često prerastao i u
halucinantne stilizacije. Dobio je brojne nagrade na filmskim
festivalima. Najznačajnija ostvarenja: "Ona je igrala samo jedno leto",
"Žena bez lica", "Eva", "Divlje jagode", "Sedmi pečat", "Tišina"...

1951. - Prvi put je jedan sportski događaj
(trke konja) prenošen u koloru.

1958. - U Iraku je izvršena revolucija,
zbačena monarhija i proglašena republika, a kralj Fejsal je ubijen.

1987. - U Tajvanu je okončano 37-godišnje
opsadno stanje.

1989. - Održana je premijera šesnaestog po
redu filma o Džemsu Bondu - "License to Kill".

1991. - Predsedništvo SFRJ većinom glasova
donelo je odluku o izmeštanju jedinica JNA s teritorije pobunjene
republike Slovenije u druge republike.

1992. - Savezna skupština je za prvog
premijera Savezne Republike Jugoslavije izabrala američkog biznismena
srpskog porekla - Milana Panića.

1997. - Međunarodni sud UN za ratne
zločine u Hagu osudio je na 20 godina zatvora Srbina iz Bosne - Dušana
Tadića.

Dogodilo se na današnji dan - 19. septembar

1814. - Zbog nasilja i nameta Turaka, u Požeškoj nahiji izbila je Hadži-Prodanova buna. Pošto su se Srbi kod manastira Trnava - predvođeni igumanom Pajsijem i Mihailom, bratom vojvode iz Prvog srpskog ustanka Hadži-Prodana Gligorijevića - obračunali s požeškim Turcima, buna se proširila na Jagodinsku i Kragujevačku nahiju. Bunu je predvodio Hadži-Prodan, jer je Miloš Obrenović odbio vođstvo, smatrajući da je pobuna preuranjena. Miloš je, posle obećanja vezira Sulejmana-paše da će ustanicima biti oprošteno, pomogao gušenje bune, ali Turci su, poslovično, prekršili reč i pogubili oko 300 istaknutih ljudi. Na kolcu je završio i iguman Pajsije, a Hadži-Prodan je pobegao u Austriju.

1833. - Crnogorski vladika Petar II Petrović Njegoš dobio je ruski pasoš u kojem je pisalo: "Ovim se objavljuje svima i svakome ko je tome nadležan, da pokazatelj Preosvećeni Petar Petrović, Arhijerej Crnogorski, koga prati njegov sekretar Dimitrije Milaković i telohranitelji Stefan Petrović i Mihail Petrov, putuje preko Libeka, Beča, Trsta, za Crnu Goru... Kao potvrdu ovoga daje se ovaj pasoš s prilogom našeg državnog pečata. Peterburg, septembra sedmog 1833. godine." Datum je prema Julijanskom kalendaru.

1837. - Kraj Požarevca su održani prvi vojni manevri regularne srpske vojske, koji su trajali 20 dana uz učešće 1.700 vojnika.

1893. - Usvajanjem Izbornog zakona, Novi Zeland je postao prva zemlja u kojoj su žene dobile pravo glasa. Koliko je ovo bilo značajno - govori podatak da su isto pravo žene u SAD-u dobile 1912. godine, a u Engleskoj tek 1928. godine.

1914. - Nepunih mesec dana posle srpske pobede u Cerskoj bici, delovi Prve srpske armije i Šesta austrougarska armija su u Prvom svetskom ratu započeli krvav boj na Mačkovom kamenu, na planini Jagodnji u severozapadnoj Srbiji. Posle četvorodnevnih danonoćnih borbi, u kojima je poginulo oko 800 Srba i oko 1.200 neprijateljskih vojnika, brojnošću i artiljerijom nadmoćne austrougarske trupe prinudile su na povlačenje srpske snage, koje su trpele veliku oskudicu u municiji zbog kašnjenja savezničkih isporuka. Na Mačkovom kamenu u borbi prsa u prsa poginuo je i komandant Četvrtog pešadijskog puka Prvog poziva, potpukovnik Dušan Purić.

1922. - Rođen je Emil Zatopek, čehoslovački atletičar i napoznatiji maratonac. Osvojio je zlatnu Olimpijsku medalju u maratonu 1952. godine

1928. - Miki Maus prvi put se pojavio na velikom ekranu.

1941. - U selu Struganik kraj Valjeva u Drugom svetskom ratu je održan sastanak Josipa Broza i Draže Mihailovića, na kojem nije postignut dogovor o zajedničkoj borbi partizana i četnika protiv okupatora.

1955. - Argentinski predsednik Huan Domingo Peron svrgnut je u vojnom puču, nakon deset godina vlasti.

1957. - Prva podzemna nuklearna eksplozija u Las Vegasu.

1992. - Savet bezbednosti UN usvojio je Rezoluciju o isključenju Jugoslavije iz rada Generalne skupštine i osporio njeno pravo da u UN nasledi SFRJ. Klupa Jugoslavije ostala je prazna, a jugoslovenskoj misiji dozvoljeno je da ostane u Njujorku i kontaktira sa Savetom bezbednosti i drugim organima UN.

1993. - Sastanku zamenika ministara Grupe 24 zemlje u razvoju predstavnik Jugoslavije mogao je da prisustvuje samo u svojstvu posmatrača, što je bio uvod u isključenje naše zemlje iz tog tela.